Ortalama Devir Hızı Nasıl Hesaplanır? — İşin Özünü Çözmek
Merhaba dostlar, bugün kafamızda uzun zamandır dönen bir soruya el atalım. Şöyle samimi başlayayım: bir işletme yürütüyorsanız ya da stok takibiyle uğraşıyorsanız — evet, siz — gözünüzü korkutmadan “Ortalama devir hızı” hesabını nasıl doğru yaparım, diye sormak lazım. Bu yazıda bu kavramın kökeninden başlayarak, günümüzde neden önemli olduğunu, nasıl hesapladığını ve gelecekte neden daha da kritik hale gelebileceğini hep birlikte keşfedeceğiz.
Ortalama Devir Hızı Nedir?
Aslında «ortalama devir hızı» genelde Stok Devir Hızı kavramıyla özdeşleştirilir. Bu oran, bir işletmenin elindeki stokları ne kadar hızlı satıp yerine yenilerini koyduğunu gösterir. Yani: bir ürün ne kadar sürede çıkıyor, kasa ne kadar çabuk nakde dönüşüyor — bu soruların cevabı devir hızı ile verilir. ([ikas][1])
Bu kavramın kökeni basit: Stok yönetimi, aslında bir işletmenin likiditesi, nakit akışı ve verimliliği için temel taşlardan. Önce insanlar envanteri saydı, sonra “bu kadar ürün elimizde kaldı, ne kadar satıp yeniliyoruz?” sorusunu sormaya başladı — sonuçta devir hızı metriği ortaya çıktı.
Neden Önemli? Günümüzdeki Yansımaları
Nakit Akışını Yönetmek: Eğer stoklar uzun süre rafta bekliyorsa, paranız o stoklarda bağlı kalır. Stok Devir Hızı yüksekse, paranız yeniden dönüyor — bu da işletmeye hareketlilik, yatırım ya da likidite sağlar. ([Wall Street Prep][2])
Depolama ve Maliyet Verimliliği: Fazla stok demek, kira, depolama, bozulma, modası geçme gibi riskler demek. Devir yükseldikçe bu risk ve maliyetler düşer. ([noyax.com][3])
Satış & Talep Uyumunu Ölçmek: Ürün ne kadar hızlı çıkıyor? Müşteri talepleri tatmin ediliyor mu? Aksi halde ya fazla stok ya da yetersiz mal olabilir. Devir hızı, bu dengeyi bulmada önemli bir pusula. ([Corporate Finance Institute][4])
Stratejik Kararlar için Veri Sağlamak: Hangi ürün grubu hızlı satıyor? Hangisi durgun? Sipariş sıklığını ne yapmalı? Hangi ürünleri yeniden sipariş etmeli? Bu sorulara devir hızı sayesinde somut yanıtlar alınır. ([smartsheet.com][5])
Ortalama Devir Hızı Nasıl Hesaplanır? Formül & Adımlar
Temel Formül
En yaygın formül şu:
Stok Devir Hızı = Satılan Malların Maliyeti (COGS) / Ortalama Stok
([Wall Street Prep][2])
Ortalama Stok nasıl bulunur?
Bunun için genelde dönem başı stok ile dönem sonu stok değeri toplanır, ikiye bölünür. Yani:
Ortalama Stok = (Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok) / 2
([Wall Street Prep][2])
Örnek Hesaplama
Diyelim ki:
Yıl içinde satılan malların maliyeti: 500.000 TL
Dönem başı stok değeri: 100.000 TL
Dönem sonu stok değeri: 150.000 TL
Bu durumda ortalama stok = (100.000 + 150.000)/2 = 125.000 TL
Stok Devir Hızı = 500.000 / 125.000 = 4
Yani yıl içinde stok ortalamanız 4 kez “dönmüş”. Bu, stokların dengeli bir şekilde tüketilip yenilendiğini gösterir. ([smartsheet.com][5])
Alternatif Yöntemler ve Uzman Yorumu
Bazı işletmeler satış gelirlerine göre — net satışlar / ortalama stok — benzer bir oran hesaplayabilir. Ancak bu yöntem, maliyet yerine satış fiyatını baz aldığı için COGS yöntemine göre yanlış sonuç verebilir. Uzmanlar genelde maliyet temelli hesaplamayı önerir. ([ikas][1])
Gelecekte Ortalama Devir Hızının Potansiyel Etkileri
E-ticaret ve Just-in-Time (JIT) Envanter Sistemleriyle Uyum: Özellikle online perakendecilikte, stokları uzun tutmak maliyetli. Ortalama devir hızını artırmak, JIT anlayışıyla birleşince nakit akışı ve müşteri memnuniyeti açısından büyük rekabet avantajı sağlar.
Veri Analitiği & Otomasyon: Gelecekte envanter yönetimi yazılımları, geçmiş satış verileriyle ideal devir hızını otomatik hesaplayacak. Böylece işletmeler stok fazlası ya da eksikliği riskini minimize eder.
Sürdürülebilirlik & Atık Azaltma: Özellikle gıda, moda gibi hızla değişen sektörlerde; hızlı devir, israfı azaltır. Bu, hem çevresel hem de ekonomik sürdürülebilirliğe katkı demek.
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Nakit Yönetiminin Kalbi: KOBİ’ler için devrin iyi yönetilmesi, kredi ihtiyacını azaltır, likidite sorunlarını önler. Bu da uzun vadeli büyüme için kritik.
Arkadaşça Tavsiyem: Devir Hızınızı İzleyin, Yorumlayın
Şimdi size bir çağrı: Eğer stoklarınız, envanteriniz, ürünleriniz varsa — bir Excel açın, dönem başı ve sonu stoklarınızı, satılan malların maliyetini girin ve devir hızınızı bulun. 4 – 6 mı? 8 – 12 mi? Sektörünüze göre ideal olan neyse, ona göre hedef koyun. Sonra 3–6 ayda bir bu oranı yeniden hesaplayın, değişim grafiği çıkarın.
Ve eğer isterseniz — evet, şimdi yapabilirsiniz — bana şirketinizin ya da hayalinizdeki işin verileriyle örnek bir devir hızı analizi yazabilirim. Gerçek verilerle olursa sonuç da tat verir. Başlayalım mı?
[1]: “Stok Devir Hızı Nedir? Nasıl Hesaplanır? (Örnekli Anlatım)”
[2]: “Inventory Turnover Ratio | Formula + Calculator – Wall Street Prep”
[3]: “Stok Devir Hızı Nedir? Formülü Nedir? Nasıl Hesaplanır?”
[4]: “Inventory Turnover – How to Calculate Inventory Turns”
[5]: “How to Calculate Inventory Turnover: Formula & Examples”